این درحالی است که در گذشته نجوم پیشرفته‌ترین زمینه علوم در ایران بوده است؛ بیش از این نجوم در ایران زمانی سرآمد جهان بوده است!
بیش از 300سال از ورود اولین دوربین نجومی به ایران می‌گذرد و بیش از 100سال از بازگشت اولین منجم مدرن ایرانی به ایران می‌گذرد؛ سید محمودخان قمی که بی‌نتیجه سعی کرد ناصرالدین‌شاه را متقاعد کند تا ایران یک رصدخانه سلطنتی داشته باشد. و جواب شاه: ما برای هوا پول نداریم!
آیا نگرش مدیران ما طی این 100سال عوض شده است؟ آیا فیزیکدانان و منجمان و کیهان‌شناسان ما به لزوم برنامه‌ریزی برای تحول نجوم در ایران و حرفهای کردن آن آگاهند؟ پاسخ به هیچ‌یک از این دو سؤال بدیهی نیست!
سال جهانی نجوم شروع شده است. همین روزها اروپا نقشه راه خودش را در زمینه آینده نجوم منتشر کرده است؛ نقشه راه بیست ساله اروپا: 100 پروژه نجوم، دست‌کم هرکدام 10 میلیون یورو! ایران در کجای نقشه علمی دنیا قرار دارد؟ ما چه توجهی به نجوم دنیا داریم؟ دنیا چه توجهی و چه نیازی به نجوم ایران دارد؟ آیا جدایی ما از دنیا به‌معنی استقلال است یا به‌معنی بی‌اهمیتی ایران؟ ایران کشور بی‌اهمیتی نیست، پس چرا در نجوم ما بی‌اهمیت باشیم؟
علاقه‌مندان به علم و توسعه در ایران باید خوشحال باشند که پروژه رصدخانه ملی ایران پیگیری می‌شود، گرچه در سطح کارشناسی اداری هنوز موانع زیادی برسر راه است.
هنوز منجمان حرفهای اندک ما از اهمیت تاریخی تصویب این طرح در دولت و سازوکار و پیشبرد طرح‌های دولتی کمتر آگاهند؛ هنوز حرفه‌ای‌های علم ما به نقش طرح‌های کلان در پیشبرد علم کمتر واقف هستند. گرچه شروع یک پروژه کلان به‌معنی تعیین نقشه راه نیست، در تعیین نقشه راه بسیار مؤثر است.
آیا هیچ نقشه راهی برای نجوم به‌معنی حرفهای آن داریم؟ آیا نقشه جامع علمی کشور در این زمینه راهگشاست؟ متأسفانه باید گفت ضعف ساختار سیاستگذاری کشور از یک طرف باعث سکوت در این زمینه شده است؛ از طرف دیگر پژوهشگران در این میانه سردرگم‌اند. ما در آغاز راه تأسیس نجوم حرفهای در ایران هستیم. نقشه راه برای ما بسیار اهمیت دارد. دولت در این زمینه ساکت است.
پس اهمیت به‌عهده گرفتن نقش توسط نهادهای پژوهشی و پژوهشگران بیش از همیشه است. منجمان و فیزیکدانان باید به‌خاطر اهمیت به حرفه خودشان فعال بشوند و به فکر سیاست برای جلوگیری از هدر رفتن منابع مالی و انسانی باشند؛ به فکر تحقق اجتماعی هرچند کوچک از منجمان حرفهای به‌عنوان هسته‌ای مورد اعتماد در یک یا چند زمینه نجوم مدرن باشند. ابتکار عمل را اگر منجمان به‌عهده نگیرند از دولت چه انتظار!
*رئیس انجمن فیزیک ایران
